روزه

روزه در قرآن کریم « صوم » نامیده می شود. این لغت در معنی به مفهوم امساک و خودداری از هر فعلی است و در اصطلاح فقهی به مجموع امساکهای خاصی اطلاق می گردد که در زمان معینی واقع شود.

روزه ماه مبارک رمضان بر هر مرد و زن مسلمان واجب است. در خصوص مزایای روزه از لحاظ پزشکی، روانپزشکی و.. سخن بسیار گفته شده است و فواید بی شماری در این مورد ذکر نموده اند، لیک این مفهوم در ادب پارسی مضامین بسیار نغز و دلنشینی را آفریده است که به گلچینی از این داستان بسنده می کنیم:

حکیم ابولقاسم فردوسی طوسی:

همان بر دل هر کسی بوده دوست

نماز شب و روزه آیین اوست

حکیم ناصر خسرو قبادیانی:

چون روزه ندانی که چه چیز است چه سود است

بیهوده همه روز تو را بودن ناهار

خاقانی شروانی:

چه بود آن نفخ روح و غسل و روزه

که مریم عور بود و روح تنها

سعدی شیرازی:

که سلطان از این روزه آیا چه خواست

که افطار او عید طفلان ماست !

خواجه حافظ شیرازی:

ثواب روزه و حج قبول، آن کس برد

که خاک میکده عشق را زیارت کرد

فرخی سیستانی:

به فال نیک تو را ماه روزه روی نمود

تو دور باش و چنین روزه صد هزار گذار

مسعود سعد سلمان:

نزد خداوند عرش بادا مقبول

طاعت خیر تو و صیام و قیامت

مولانا جلال الدین محمد مولوی:

نی تو را هر شب مناجات و قیام

نی تو را در روزه پرهیز و صیام

حکیم اوحدی مراغه ای:

روزه دار و به دیگران بخوران

نه مخور روز و شب شکم بدران

امیر خسرو دهلوی:

نی کار مرد روزه همت شکستن است

گر خضر آبش آرد عیش جوان کشد

 در « ترجمان القرآن جرجانی » شب قدر، شب اندازه کردن کارها ذکر شده است. صاحب « کشاف اصطلاحات الفنون » گوید: شب قدر، شبی است با عزت و شرف که هر که در آن طاعت کند عزیز و مشرف گردد.

در « التفهیم بیرونی » آمده است: « واندر ماه رمضان لیله القدر است، آنک جلالت او راه به دهه پسین جویند و نیز گفتند به طاقهای این دهه.« لیله القدر شبی مهم و سرنوشت ساز است.شب نزول رحمت و برکات الهی و تعیین سرنوشت ابدی انسانهاست و درخصوص اهمیت این شب گفتنی است که از صدر اسلام واز عهد رسول اکرم حضرت محمد مصطفی (ص) رسم بر آن بوده است که شبهای قدر را « احیا » بگیرند و تا سپیده دم به آداب مخصوص آن منجمله دعا و نماز و استغفار بپردازند.

در فضیلت شب قدر آمده است شبی بهتر زا هزار ماه « لیله القدر خیر من الف شهر » و به احتمال قوی این شب ارجمند یکی از شبهای نوزدهم، بیست ویکم و بیست و سوم ماه مبارک رمضان است.

در آیه نخست سوره مبارکه « قدر » نیز تصریح شده است به آن که قرآن کریم در شب قدر نازل شده است: « انا انزلنا فی لیله القدر « در » تفسیر ابولفتح رازی « پیرامون شب قدر آمده است: شب تقدیر است و فصل احکام و تقدیر قضایا آنچه خواهد بودن در سال از اجال و ارزاق واقسام همه در این شب کنند و گفتند قوله « فی لیله مبارکه » هم این شب است و...

سخن در باب لیله القدر (شب قدر) بسیار است و در کتب تفاسیر درباره کیفیت و نزول رحمت و برکت در این شب استثنایی احادیث و روایات بسیار قابل تاملی ذکر شده است واما در نگاه شاعران سخن سنج مسلمان که میراث داران و پاسداران حریم فرهنگ و معارف عالیه اسلامی هستند، حکایت شب قدر حکایتی بس شگفت و تفکر برانگیزی است.

حکایتی که با زبان عرفان و تعابیر رمزگونه، مخاطب را به این شب بزرگ و اسرار آمیز رهنمون می کند.این اشعار که بر اساس آیات، احادیث و روایات سروده شده است همچون بارقه های آسمانی بر دل و جان شیفتگان می تابد و ظلمت درون را به انوار الهی روشن می سازد.

حکیم رودکی سمرقندی:

شب عاشقت لیله القدر است

چون تو بیرون کنی رخ از جلبیت

منوچهری دامغانی:

با رنگ و نگار جنت العدنی

با نور و ضیاء لیله القدری

شیخ اجل سعدی شیرازی:

تورا قدر اگر کس نداند چه غم

شب قدر را می ندانند هم

خواجه حافظ شیرازی:

شب قدر است و طی شد نامه هجر

سلام فیه حتی مطلع الفجر

عارفان درباره شب قدر گفته اند که این شب، شبی است که سالکان را به تجلی خاص مشرف گرداند تا بدان تجلی قدر و مرتبه خود را نسبت با محبوب بشناسند و آن وقت ابتدای وصول سالک باشد یعنی جمع و مقام اهل کمال در معرفت:

در شب قدر قدر خود را دان

روز در معرفت سخن میران

ادامه دارد ...

منبع :باشگاه اندیشه

تنظیم : بخش ادبیات تبیان